پالایش طلا و ساخت ریفاینری: از خاک تا شمش LBMA – فرآیند کامل، تجهیزات، استانداردها و هزینه احداث

در جهان امروز، طلا تنها یک فلز گران‌بها نیست؛ بلکه یک زبان جهانی برای سنجش قدرت اقتصادی، اعتبار مالی، ارزش دارایی و ستون اصلی تجارت بین‌الملل است. اما طلا با آن درخشش وسوسه‌کننده، در ابتدا به صورت یک ماده خام، آلوده، کم‌عیار و پر از ناخالصی از دل کوه بیرون می‌آید. طلا باید سفری طولانی، دقیق، شیمیایی–حرارتی–مکانیکی و استانداردسازی‌شده را طی کند تا در نهایت تبدیل شود به شمش استاندارد جهانی LBMA؛ همان شمشی که بانک‌های مرکزی جهان در خزانه‌های خود نگه می‌دارند و پشتوانه ارزهای معتبر روی زمین است.

این سفر، همان چیزی است که «پالایش طلا» (Gold Refining) نام دارد.
اما پالایش طلا فقط یک عملیات صنعتی نیست؛ مجموعه‌ای از دانش شیمی، مهندسی، فیزیک، متالورژی، اقتصاد، استاندارد سازی، امنیت صنعتی و حتی بلاک‌چین و ردگیری دیجیتال است.

این صفحه، کامل‌ترین مرجع فارسی درباره پالایش طلا، طراحی ریفاینری، روش‌ها، تجهیزات، استانداردها، هزینه احداث و چرخه کامل “از خاک تا شمش LBMA” است.
به‌گونه‌ای نوشته شده که:

• دانشجوی ارشد و دکترا از آن مقاله علمی استخراج کند
• سرمایه‌گذار بتواند تصمیم مالی بگیرد
• کارخانه‌ساز بتواند طرح طراحی کند
• معدن‌کار مسیر فرآوری تا شمش را بفهمد
• پژوهشگر آن را به عنوان مرجع اصلی در گوگل ذخیره کند

---

فصل اول – مفهوم پالایش طلا (Gold Refining) از نگاه علمی، صنعتی، مالی و تجاری

۱.۱ – تعریف علمی پالایش طلا

پالایش طلا فرآیندی است که طی آن فلزات همراه، اکسیدها، سولفیدها، سیلیکات‌ها، نمک‌ها، و ناخالصی‌های شیمیایی از طلا حذف می‌شوند تا خلوص نهایی به:

• 99.5% (Good Delivery نیمه‌استاندارد)
• 99.99% (چهار ناین – طلای بانکی)
• 99.999% (پنج ناین – مخصوص صنایع الکترونیک و پزشکی)

برسد.

در نگاه علمی، پالایش طلا یک فرآیند شیمیایی-حرارتی چندمرحله‌ای است.

---

۱.۲ – تعریف صنعتی پالایش طلا

در صنعت، پالایش طلا یک مجموعه کارخانه‌ای است شامل:

• سالن ذوب
• واحد اسیدکاری
• واحد فایر اسی
• الکترولیز
• ری‌کستینگ
• حک لیزر
• بسته‌بندی شمش
• آزمایشگاه کنترل کیفیت
• انبار و خزانه

ریفاینری یک «کارخانه تولید محصول نهایی» محسوب می‌شود و نه یک واحد فرآوری ساده.

---

۱.۳ – تعریف مالی پالایش طلا

از نظر مالی، پالایش طلا یعنی:

• افزایش ارزش افزوده بین ۱۰ تا ۲۰ درصدی نسبت به طلای ناخالص
• تبدیل طلا از شکل خام به شکل قابل معامله بین‌المللی
• ایجاد امکان ورود به بازار LBMA
• امکان صادرات رسمی بدون محدودیت
• افزایش نق دشوندگی طلا

سرمایه‌گذاران دنیا می‌گویند:
“Gold is not valuable until it becomes LBMA.”

---

۱.۴ – تعریف تجاری پالایش طلا

پالایش طلا از دید تجارت یعنی:

• تولید شمش قابل قبول برای بانک‌های مرکزی
• داشتن شماره استاندارد جهانی
• قابلیت رهگیری (Traceability)
• تضمین خلوص
• امکان خرید و فروش بدون آزمایش مجدد

این تعریف تجاری مهم است؛ چون مفهوم اصلی «اعتماد» در تجارت طلا بر پایه پالایش استاندارد شکل می‌گیرد.

---

فصل دوم – سفر طلا از خاک تا شمش (From Ore to LBMA Bar)

در این بخش، چرخه کامل پالایش طلا را مرحله به مرحله، همان‌گونه که در ریفاینری‌های بزرگ جهان انجام می‌شود، توضیح می‌دهیم. این چرخه اساس طراحی فنی یک ریفاینری است.

مرحله ۱ – استخراج (Mining)

طلا معمولاً به سه شکل استخراج می‌شود:

1. طلا در سنگ سخت (Hard Rock Gold)
2. طلا در رسوبات رودخانه‌ای (Placer Gold)
3. طلا از کانسنگ سولفیدی

هرکدام رفتار متفاوتی در پالایش دارند.

 

---

مرحله ۲ – خردایش و آزادسازی (Crushing & Liberation)

در معادن سخت، طلا در دل سنگ محبوس است و باید آزاد شود:

• خردایش اولیه
• خردایش ثانویه
• آسیاب گلوله‌ای
• هیدروسیکلون
• طبقه‌بندی

هدف: آزادسازی دانه‌های طلا برای ورود به لیچینگ.

---

 

احداث خط فرآوری طلا | Gold Processing Plant Construction

Refinery

Gold Refinery Patent Reference

Gold Refinery Business Plan & Feasibility Guide 2025 

 Gold Refining Process

تامین و تجهیز ماشین‌آلات معادن طلا

داوری و خرید خاک طلا با فلزات محتوا 

 ارزش و محاسبه قیمت خاک طلا

پروسه پالایش طلا : راهنمای جامع روش‌ها، تجهیزات و راه‌اندازی کارخانه پالایش طلا

ریفاینری / Refinery

پروسه پالایش طلا : راهنمای جامع روش‌ها، تجهیزات و راه‌اندازی کارخانه پالایش طلا

شرکت لبخند کاغذی (Laka Gold)

 خلوص شمش طلا | Laka Gold

انواع شمش طلا – معرفی، خلوص، وزن و استانداردهای جهانی | Laka Gold

تجهیزات آزمایشگاه طلا و ری‌گیری – دستگاه‌ها و روش‌های تست عیار

قیمت شمش طلا: ایران، سوئیس، چین + تحلیل روند و پیش‌بینی AI

راهنمای جامع دستگاه تولید شمش طلا

راهنمای کامل LBMA: مجوز، استانداردها، فرآیندها و نقش در بازار طلای جهانی

 راهنمای جامع سرمایه‌گذاری با شمش طلا (Gold Bar Investment Guide)

صفحه جامع تجهیزات ریفاینری طلا

چطور عیار واقعی طلای ۱۸ عیار را تشخیص دهیم؟ | روش‌های سریع، مطمئن و غیر مخرب تست طلا

مرحله ۳ – لیچینگ (Leaching)

پرکاربردترین روش‌های استخراج طلا قبل از پالایش:

• سیانوراسیون (CIP/CIL/CIC)
• تیوسولفات
• کلریناسیون
• هیپوکلریت

خروجی: الیون‌های طلا در محلول.

---

مرحله ۴ – جذب روی کربن (CIP/CIL) یا رزین

طلا روی:

• کربن فعال
• رزین آنیونی
• جاذب‌های نانویی

جذب می‌شود.

---

مرحله ۵ – الکترولیز و تولید کیک آندی (Electrowinning)

محلول طلا به سل‌های الکترولیز فرستاده می‌شود و طلا به صورت:

• مادرتری غلیظ
• کیک آندی
• پودر طلا

تشکیل می‌شود.

---

مرحله ۶ – خشک‌سازی پودر

در این مرحله، پودر طلا در دمای ۱۱۰–۲۰۰ درجه خشک می‌شود و برای ذوب آماده می‌گردد.

---

مرحله ۷ – ذوب اولیه (First Melting)

هدف: حذف ناخالصی‌های سطحی و آماده‌سازی خوراک پالایش.

ابزار اصلی:

• کوره القایی
• بوته گرافیتی
• فلاکس سدیم‌بورات
• فلاکس سیلیس
• فلاکس سودا اش

خروجی: شمش خام با عیار ۹۰–۹۷ درصد.

---

مرحله ۸ – ورود به پالایشگاه (Refinery)

از اینجا به بعد، وارد «پالایش طلا» می‌شویم؛ یعنی بخش اصلی ریفاینری.

---

فصل سوم – روش‌های پالایش طلا (Refining Methods)

چهار روش اصلی پالایش طلا وجود دارد:

۳.۱ – روش آکوآرجیا (Aqua Regia Refining)

پرکاربردترین روش صنعتی، مخصوص تولید خلوص ۹۹۹۹.

مراحل:

1. انحلال طلا در نیتریک+هیدروکلریک
2. فیلتر کردن محلول
3. رسوب‌دهی با SO2 یا اگزالیک
4. شستشو
5. خشک‌سازی
6. ذوب نهایی

مزایا:

• دقت بالا
• قابل کنترل
• مناسب برای ظرفیت ۵–۲۰۰۰ کیلوگرم

---

۳.۲ – روش الکترولیز وُلوِل (Wohlwill Electrorefining)

مخصوص تولید طلا ۹۹۹۹۹
(فقط ۳۵ پالایشگاه جهان این فناوری را دارند)

• آند: طلای ۹۹۵
• کاتد: فولاد ضدزنگ
• الکترولیت: کلرواتیک
• خروجی: طلا ۵ ناین

---

۳.3 – روش موئبیوس (Moebius)

برای ظرفیت‌های بالا و خلوص ۹۹۹۵.

---

۳.۴ – فایر اسی + کوره‌های پیشرفته

در برخی کشورها برای تولید طلای ۹۹۹۵ به کار می‌رود.

---

 

فصل چهارم – تجهیزات کامل یک ریفاینری طلا

در این بخش، فهرست کامل تجهیزات لازم برای ساخت یک ریفاینری استاندارد ارائه می‌شود.

۴.۱ – بخش ذوب

• کوره القایی ۵–۱۰۰ کیلوگرم
• کوره ۱۵۰۰ درجه
• بوته گرافیتی
• فلاکس‌های مخصوص
• سیستم هود و غبارگیر

---

۴.۲ – بخش اسیدکاری (Aqua Regia Hall)

• راکتور شیشه‌ای/فولادی ضد اسید
• سیستم گرمکن PID
• پمپ ضد اسید
• Scrubber Nox
• تانک شستشو
• مخزن ذخیره پسماند

---

۴.۳ – بخش رسوب‌دهی

• تانک رسوب اگزالیک
• تانک رسوب SO2
• فیلتر پرس
• پمپ خلأ

---

۴.۴ – بخش الکترولیز

• سل‌های وُلوِل
• منبع تغذیه DC
• سیستم کنترل جریان
• حمام الکترولیت

---

۴.۵ – بخش آزمایشگاه

• Fire Assay کامل
• ICP-OES
• XRF
• اسپکترومتری جرمی
• دستگاه وزن‌سنجی میکروگرم

---

۴.۶ – بخش ری‌کستینگ

• ماشین ریخته‌گری مداوم (Continuous Casting)
• قالب‌های خنک‌شونده
• سیستم کنترل دمای AI

---

۴.۷ – بخش حک لیزری

• لیزر فایبر
• سیستم QR
• بارکد جهانی

---

۴.۸ – بخش بسته‌بندی و خزانه

• بسته‌بندی وکیوم
• بسته‌بندی ضدخش
• خزانه ۶ سطح امنیتی

---

فصل پنجم – استانداردهای جهانی پالایش طلا

۵.۱ – استاندارد LBMA

هر شمش برای قرار گرفتن در بازار جهانی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

1. ابعاد استاندارد
2. وزن ۱۲٫۵ کیلوگرم
3. خلوص ۹۹۹۵ یا بالاتر
4. شماره سریال
5. نام تولیدکننده
6. گواهی آزمایشگاه

---

۵.۲ – استاندارد ISO 11426

برای سنجش خلوص طلا با استفاده از Fire Assay.

---

۵.۳ – استانداردهای محیط زیست

• ISO 45001
• ISO 14001
• سیستم تصفیه دود
• مدیریت پسماند اسیدی

---

فصل ششم – هزینه احداث یک ریفاینری طلا

هزینه ساخت به موارد زیر بستگی دارد:

• ظرفیت تولید
• سطح خلوص موردنیاز
• نوع تجهیزات (اروپایی، چینی، ایرانی)
• اتوماسیون
• نوع ساختمان

۶.۱ – هزینه مناطق مختلف جهان (میانگین)

ظرفیت	هزینه متوسط ساخت
۵ کیلو در روز	۳۰۰ تا ۵۵۰ هزار دلار
۲۰ کیلو در روز	۶۵۰ تا ۹۵۰ هزار دلار
۵۰ کیلو در روز	۱.۵ تا ۲.۵ میلیون دلار
۱۰۰ کیلو در روز	۳ تا ۵ میلیون دلار
۵۰۰ کیلو در روز	۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار

---

۶.۲ – هزینه بهره‌برداری (OPEX)

• مواد شیمیایی
• برق و گاز
• نیروی انسانی
• پسماند
• تعمیر و نگهداری

OPEX بین ۵–۱۲٪ ارزش ماده خام در گردش است.

---

فصل هفتم – چرا برخی کشورها ریفاینری می‌سازند؟

• افزایش ارزش افزوده
• ایجاد صادرات باکیفیت
• ورود به بازارهای جهانی
• جلوگیری از قاچاق
• جذب سرمایه‌گذار خارجی
• افزایش درآمد ارزی

امارات و ترکیه با همین مدل به قطب منطقه تبدیل شدند.

---

Purity_{final} (\%) = \frac{Mass_{Au}}{Mass_{Total}} \times 100

Recovery (\%) = \frac{Gold_{Recovered}}{Gold_{Input}} \times 100

Daily\ Production\ (kg) = \frac{Feed\ (kg) \times Recovery (\%)}{100}

CAPEX = Cost_{Equipment} + Cost_{Construction} + Cost_{Engineering} + Contingency

OPEX = Cost_{Chemicals} + Cost_{Energy} + Labor + Maintenance + Waste\ Treatment